INSPIRUJĄCA INFORMACJA ZWROTNA, jako narzędzie pracy nauczyciela (ELEMENTEM MOTYWACYJNYM)
Co to jest „informacja zwrotna”?
Informacja zwrotna (feedback) to termin bardzo często używany w dzisiejszych realiach, zarówno w kontekście dydaktycznym, szkoleniowym, jak i biznesowym.
Jest to przekazanie wewnętrznego stanu emocji, w wyniku zachowania drugiej osoby. Mówię, co ja czuję w wyniku Twojego zachowania.
Narzędzie to jest wolne od oceny i dlatego też jest sercem oceniania kształtującego. Patrząc na problem szerzej, twierdzę, że podstawowym hamulcem rozwoju osobistego każdego z nas jest lęk przed oceną. Idąc odważnie dalej, mniemam, że czym mniej jest oceny tradycyjnej na korzyść informacji zwrotnej, tym szybszy rozwój każdego człowieka. Ocena ma to do siebie, że pokazuje stan wiedzy w danym momencie. To tylko zapisana liczba w dzienniku.
Przewaga informacji zwrotnej nad oceną polega na tym, że to ona podczas całego procesu uczenia na bieżąco informuje o postępach ucznia, i dzięki niej uczeń z nauczycielem mogą dokonywać korekty wspólnej pracy. Kiedy już zaś dojdzie do oceny formalnej – ta z pewnością będzie pozytywna. Każda informacja zwrotna może być pozytywna lub korygująca, ale nie może być destrukcyjna. Zawsze uderzajmy w problem, a nie w człowieka. Jeszcze raz podkreślę: mówimy o tym, co dzieje się w nas, w wyniku zachowania drugiej osoby.
Jak przekazywać informację zwrotną?
Najlepiej na zasadzie „kanapki”:
Dobra informacja – zła - dobra informacja
Metoda kanapki tworzy właściwy klimat do jej przekazywania. A on jest warunkiem sukcesu. Bo trzeba wiedzieć, że informacja zwrotna ma wtedy tylko sens, jeżeli jest przyjęta przez osobę, do której jest adresowana. Tym się także różni od oceny.
Metoda "3 kubków"
Metoda "3 kubków", którą zastosowałam, jest w naszej szkole właściwie innowacją i dlatego uczniowie podeszli do niej z dużym zaciekawieniem i entuzjazmem.
Dzięki zastosowaniu przeze mnie trójkolorowych kubeczków, lekcje stały się ciekawsze zarówno dla uczniów jak i dla nauczyciela a w klasie panuje atmosfera sprzyjająca uczeniu się.
Wzrosło u uczniów poczucie własnej wartości, pewności siebie i motywacji do nauki. Nauczyciel może wraz z dziećmi planować osiąganie przez uczniów założonych celów. Ma też stałą informację o indywidualnych postępach uczniów, co w dużej mierze ułatwia jego pracę i oszczędza czas poświęcany na poprawianie ich prac.
Metoda to polega na tym, że uczeń w trakcie lekcji sygnalizuje nauczycielowi stopień rozumienia omawianego zagadnienia wystawiając odpowiedni kolor kubka w celu poinformowania:
zielony – daję sobie świetnie radę, wszystko rozumiem;
żółty – mam pewne wątpliwości;
czerwony – nic nie rozumiem, proszę o pomoc.
Nauczyciel widzi, w jaki sposób i jak uczeń radzi sobie z wprowadzanym zagadnieniem. Uczeń natomiast ma szansę uzyskać w trakcie trwania lekcji natychmiastową pomoc nauczyciela lub kolegi. Metodę tę stosuję na zajęciach komputerowych, informatyce i czasami na muzyce gdy zapoznaję uczniów z nowym zagadnieniem i chcę mieć obraz tego, czy uczniowie zrozumieli nowy materiał.
Dzięki zastosowaniu przeze mnie tej metody uczniowie:
stają się bardziej samodzielni, odpowiedzialni za swoją naukę oraz zaangażowani w proces uczenia się;
lepiej rozumieją czego się uczą i po co;
wiedzą, czego jeszcze nie opanowali i czego muszą się jeszcze nauczyć;
łatwiej przyznają się (zmieniaj kubek z zielonego na żółty lub czerwony), że czegoś nie rozumieją i chętniej zadają pytania;
w mniejszym stopniu porównują się z innymi uczniami.
Uczniowie sami stwierdzili, że kubeczki bardzo im się podobają i że wszyscy nauczyciele powinni je stosować.
Uważam, że metoda ta prowadzi do zwiększenia efektywności nauczania i ułatwia pracę nauczyciela.
W planowaniu i przeprowadzeniu dalszej nauki uczniów znaczenie ma nie tylko informacja zwrotna nauczyciela. Nie mniej ważne jest pozyskiwanie przez nauczyciela informacji zwrotnej od uczniów na temat tego, co już umieją, a czego nie, co jest dla nich łatwe, a co sprawia im trudności.
Sprawdziany wiadomości, przeprowadzane co jakiś czas, nie dają nauczycielowi aktualnej wiedzy o tym, co dzieje się w umysłach uczniów w czasie każdej lekcji; nie są wystarczające do monitorowania bieżących postępów uczniów. Nauczyciel, któremu zależy, aby wszyscy uczniowie uczyli się podczas lekcji i nie wypadali z myślenia, minuta po minucie powinien się przyglądać, jak przebiega proces uczenia się w klasie.
Uczniowie mogą znacząco przyczynić się do dobrego rozpoznania przez nauczyciela ich potrzeb edukacyjnych i umożliwić szybkie reagowanie, gdy klasa nie osiąga zakładanych celów lekcji. Prowadzący ją nauczyciel może kilkakrotnie poprosić uczniów, aby zasygnalizowali zrozumienie materiału, nad którym aktualnie pracują. Przykładowe sposoby:
światła drogowe – uczniowie, którzy rozumieją omawiane na lekcji zagadnienie, sygnalizują to na prośbę nauczyciela podniesieniem kartki w kolorze zielonym (sygnał: „mogę iść dalej”). Ci, którzy mają pytania, pokazują kartkę żółtą (światło żółte), a klasa wspólnie z nauczycielem szuka odpowiedzi na pytania. Uczniowie, którzy nie rozumieją omawianych zagadnień, sygnalizują to kartką czerwoną („stop, nie mogę iść dalej”). Nauczyciel wyjaśnia im to, czego nie rozumieją;
na podobnej zasadzie działają inne techniki, np.: za pomocą kciuka („rozumiem” – kciuki w górę, „mam pytania” – kciuki poziomo, „nie rozumiem” – kciuki w dół) lub buźki (uśmiechnięta, normalna, smutna). Nauczyciel reaguje adekwatnie do sytuacji;
niepodnoszenie rąk i losowanie uczniów do odpowiedzi – nauczyciel daje czas uczniom na przygotowanie odpowiedzi samodzielnie lub w parach, a następnie losuje ucznia, który jej udziela. W ten sposób otrzymuje informację o uczeniu się każdego ucznia, nie tylko tych, którzy się zazwyczaj zgłaszają;
nauczyciel (lub uczeń) przypomina cele i kryteria sukcesu do lekcji, a potem prosi klasę o dokończenie zdań zaczynających się od zwrotów: „Dowiedziałem się, że...”, „Nauczyłem się, że…”, „Zaskoczyło mnie, że…”, „Zastanawia mnie to, że …”;
uczniowie w podsumowaniu lekcji sporządzają tzw. „wyjściówkę”, czyli wypisują na kartce informacje, czego się nauczyli w czasie lekcji, następnie przyklejają ją do tablicy lub wkładają do pudełka, aby przekazać je nauczycielowi;
inny wariant tej techniki to minutowe podsumowanie – uczniowie przez minutę zapisują najważniejsze rzeczy, których się nauczyli (użyteczne, znaczące, zaskakujące, warte zapamiętania itp.). Można tę technikę stosować zarówno w trakcie lekcji, jak i na jej końcu;
techniki graficzne pomocne w uzyskaniu IZ od ucznia: tarcza („na ile osiągnąłem cele lekcji – im więcej, tym bliżej 10 na tarczy”), termometr („im więcej się nauczyłem, tym wyższa temperatura”), walizka („co zabieram z lekcji ze sobą”) i kosz („czego nie rozumiem i wyrzucam”), podobnie działa technika: „kieszeń i szuflada”;
trójkąty (uczniowie mogą wpisać w trójkątach: co zobaczyłem/ co usłyszałem, co zrozumiałem/ co zrobiłem/ co zapamiętałem/ o co chcę zapytać i inne dobrane zdania) – zobacz rysunek poniżej.
Informacje zwrotne uczniowie mogą przekazywać także za pomocą platform edukacyjnych, z których korzysta szkoła, dziennika elektronicznego, strony www szkoły.
Jednym z alternatywnych rozwiązań do płatnych platform są bezpłatne narzędzia, umożliwiające wspólną pracę wielu osób w czasie rzeczywistym, „w chmurze” – na przykład ogólnie dostępne Dokumenty Google. zobacz KURS
Najważniejsze jest jednak wykorzystywanie przez nauczyciela tych informacji do planowania i zmian w procesie nauczania. Warto poinformować uczniów, jak ich informacja została przez nauczyciela wykorzystana.
